ã mấy tháng trôi qua mà Wang Lung và gia đình anh vẫn chưa trở về cố hương. Họ vẫn nghèo, nhưng họ biết chỗ có thể kiếm thức ăn trong thành phố. Wang Lung chẳng nghe được tin tức gì ở làng quê của anh cả, và anh cũng không biết liệu tình hình đã yên ổn để có thể trở về hay chưa.
Từ nơi này trở về mảnh đất của anh quả là một quãng đường dài. Không biết ông cụ và lũ trẻ có thể cuốc bộ hết được lộ trình ấy không? Và nếu như khi họ về đến nơi mà mọi thứ vẫn chưa thay đổi thì sao?
Wang Lung nghĩ: “Nếu ta có thể kiếm thêm được một ít tiền, thì khi trở về, ta sẽ cần phải mua hạt giống để gieo trồng. Nhưng cho tới lúc hạt giống mọc lên thì ta sẽ sống bằng cách nào đây?” Rồi anh nghĩ đến cái lỗ bí mật trên tường nhà, chỗ anh giấu bạc. Bây giờ họ chỉ có thể kiếm vừa đủ tiền nuôi sống bản thân, ngoài ra chẳng dư được chút nào. Bao giờ anh sẽ có thêm bạc để nhét vào chỗ giấu bí mật của anh?
Wang Lung giờ đây hiểu rằng hầu hết mọi người trong thành phố lớn này đều nghèo khổ. Họ không thể dành dụm được chút tiền nào. Những người dân nghèo khổ này làm lụng suốt ngày nhưng họ chỉ có được một ít tiền và vài vật sở hữu. Có một số người không hề làm việc - họ ăn không ngồi rồi - nhưng họ lại giàu có. Họ có tiền, có châu báu và những ngôi nhà xinh đẹp.
“Nếu anh có cái gì đó, anh sẽ bán nó và trở về mảnh đất của chúng ta” anh nói với O-Lan.
“Có đứa con gái” O-Lan nói. “Chúng ta có thể bán nó cho nhà họ Hwang làm nô tì. Em cũng đã từng bị bán làm nô tì cho nhà họ Hwang đó thôi”.
Đứa bé gái đã cứng cáp hơn và đang tập đi. Nó nhìn cha nó và mỉm cười, lòng Wang Lung tràn ngập tình yêu thương đối với nó. Anh nhớ lại chuyện nó đã suýt chết vì đói khi vừa mới chào đời.
“Anh không thể bán nó” Wang Lung nói. “Nó có nụ cười đáng yêu lắm, anh không thể làm điều đó đâu”.
Rồi Wang Lung ra đứng ngoài lều và la lớn lên: “Tôi sẽ không bao giờ được nhìn lại cô hương của tôi sao?”
Người hàng xóm nói với sang từ cửa lều kế bên: “Có hàng trăm người nghèo khổ như chúng ta trong thành phố này”.
“Cuộc sống của chúng ta sẽ luôn như thế này ư?” Wang Lung hỏi.
“Không” người đàn ông đáp. “Khi người giàu lại quá giàu và người nghèo lại quá nghèo, mọi thứ luôn thay đổi”.
“Tôi có biết chút đỉnh về cuộc sống của những người giàu có” Wang Lung nói.
“Và họ biết chút ít về cuộc sống của anh” người hàng xóm nói và cười phá lên. “Nhưng chỉ một bức tường phân cách chúng ta thôi”.
“Anh muốn nói gì?”, Wang Lung hỏi. Anh nghĩ rằng người hàng xóm muốn nói những tấm vách lều của họ. Những vách chiếu mỏng đến nỗi người ta nghe được mọi thứ đang xảy ra ở lều bên cạnh.
Người hàng xóm chỉ bức tường xám dài đằng sau họ. “Đây là bức tường của một ngôi nhà lớn” ông ta nói. “Của cải mà kẻ giàu trong đó ném đi trong một ngày còn nhiều hơn là gia tài cả đời anh. Họ có châu ngọc và vàng bạc. Những con chó của họ còn được ăn ngon hơn anh. Kẻ giàu thì lại quá giàu, nhưng có một cách để chúng ta có thể thay đổi điều này”.
Tối hôm đó, Wang Lung mơ màng về những đồng bạc. Nhưng anh chẳng hề nghĩ đến người hàng xóm có ý gì khi nói: “Kẻ giàu thì lại quá giàu, nhưng có một cách để chúng ta có thể thay đổi điều này”.
*
Vào mùa xuân, Wang Lung thường thấy những người đàn ông đứng túm tụm trên đường nghe người ta diễn thuyết. Rồi những người khác đi phát truyền đơn cho người đứng nghe.
Một ngày nọ, lúc đang kéo xe, Wang Lung chợt dừng lại gần một nhóm người như thế. Anh nghe thấy một tay diễn thuyết trẻ nói: “Người giàu áp bức người nghèo. Người giàu làm cho chúng ta nghèo”.
Wang Lung luôn nghĩ rằng anh nghèo vì Thượng đế không cho mưa để mùa màng tươi tốt. Thế là anh tới chỗ người diễn thuyết và hỏi: “Thưa ông, mấy người giàu, kẻ áp bức chúng ta, có cách nào tạo ra mưa không?”
“Anh ngu thật” người thanh niên nói. “Anh vẫn còn để tóc đuôi sam kia à. Người giàu chẳng thể tạo ra mưa. Nhưng nếu họ chia bớt đồ ăn và của cải cho chúng ta, thì mưa chẳng có ý nghĩa gì cả”.
Từ đám đông có tiếng la lớn và một người đàn ông tiến lại và nhét vào tay Wang Lung vài tờ truyền đơn. Mấy tờ truyền đơn này chẳng có ý nghĩa gì đối với Wang Lung, bởi vì anh không biết đọc mà cũng chẳng biết viết. Nhưng anh giữ lấy chúng vì anh nhớ ra O-Lan cần giấy để nhóm lửa và để chêm vào những chiếc giày đã vẹt mòn mỏng dính của họ.
Wang Lung không đồng ý với lời nói của người thanh niên. Miệng ăn núi lở, tiền tiêu mãi thì trước sau gì cũng sẽ hết. Nhưng nếu không có mưa, không có nắng, đất đai sẽ không cho mùa màng và cái đói sẽ đến.
Đột nhiên, tiếng la ó ầm ĩ nổi lên rồi quân lính xuất hiện trên đường. Họ mang súng, gươm và bắt giữ vài người đàn ông trong nhóm. Tất cả những người khác rần rần bỏ chạy. Nhưng Wang Lung không thể chạy đi và bỏ lại xe kéo được, vì vậy anh nấp vào cửa hiệu của một ông lão.
“Nằm xuống sàn ấy,” ông lão nói, “đám lính sẽ chóng bỏ đi thôi”.
“Bọn chúng làm gì thế hở cụ?” Wang Lung hỏi.
“Chúng bắt đàn ông đi; đánh nhau ngoài mặt trận chứ làm gì” ông lão trả lời.
“Bắt đàn ông rời khỏi gia đình của họ sao?” Wang Lung hãi sợ hỏi. Anh nghĩ đến những người vợ và những đứa con bị bỏ mặc đói khát khi người chồng người cha của họ bị bắt đi đến cái chết trong chiến trận.
“Bọn lính chẳng quan tâm đến gia đình của họ đâu” ông lão nói. “Tụi lính đi rồi kìa. Về nhanh đi”.
Wang Lung vắt chân lên cổ chạy về nhà cùng với chiếc xe kéo. Rồi anh kể cho O-Lan nghe những gì anh đã chứng kiến. “Chúng ta phải về quê nhà thôi” anh nói.
“Đợi thêm mấy ngày nữa đi” O-Lan nói. “Em nghe được một chút tin tức. Người hàng xóm nói sắp có chiến tranh đấy”.
Ngày kế tiếp Wang Lung không rời khỏi lều vì anh sợ gặp phải tụi lính. Anh bảo thằng con lớn trả chiếc xe kéo cho ông chủ.
Hai ngày sau, nhà ăn công cộng đóng cửa. Wang Lung rời khỏi lều đến nói chuyện với người gác bên ngoài nhà ăn.
“Tại sao nhà ăn bị đóng cửa vậy?”
“Mấy người giàu đỡ đầu cho nhà ăn công cộng trong thành phố đang rời khỏi nơi này” người gác trả lời. “Họ muốn mang theo tất cả tiền bạc. Nhưng quá trễ rồi. Cổng thành đã bị đóng lại. Quân địch thì ở bên ngoài thành phố. Chẳng ai có thể ra vào cả”.
Wang Lung trở về lều. Trên đường về, anh thấy phố xá vắng hoe. Ai có chút của cải cũng đều lo sợ vì quân địch đã đến gần. Nhưng những người nghèo sống ở các túp lều bên bức tường của ngôi nhà lớn không hề sợ hãi gì hết, bởi vì họ chẳng có gì để mà mất cả. Họ ngồi trong lều và chờ đợi. Wang Lung không hề biết quân địch là ai, nhưng anh lại sợ bọn lính và chẳng biết phải làm gì nên anh cũng ở lại trong căn lều của mình.
“Chúng ta phải thoát ra khỏi thành phố này thôi” anh quyết định. “Không có việc làm và thức ăn. Nếu chúng ta còn ở lại đây, chúng ta sẽ chết đói mất”.
Anh bế đứa con gái nhỏ lên tay và nói: “Đứa con ngu ngốc bé bỏng của cha ơi, con có muốn vào ngôi nhà to lớn đằng sau bức tường không? Có đồ ăn và thức uống trong đó đấy”.
Đứa bé mỉm cười, không hiểu anh nói gì cả. Sau đó, Wang Lung nói với O-Lan: “Hồi ở nhà họ Hwang em có hay bị đánh không?”
O-Lan trả lời: “Ngày nào em cũng bị đánh cả”.
Bất thình lình, những âm thanh gào thét và đổ vỡ dữ dội vang lên. Wang Lung và gia đình anh đều nhào xuống đất và giấu mặt đi. Wang Lung dùng tay che kín mặt đứa con gái, còn hai thằng bé thì thét lên sợ hãi. Rồi họ nghe thấy một tiếng động long trời lở đất, như thể nhiều người đàn ông trong thành phố cùng đồng thanh hét lên.
“Quân địch đã phá vỡ được cổng thành rồi”. O-Lan thì thào.
Và rồi những âm thanh khác, gần hơn nhiều, vọng lại phía họ. Họ nghe thấy tiếng kèn kẹt của một cánh cổng lớn.
“Đến đây nào, cổng bọn nhà giàu mở rồi” hàng xóm của họ gọi lớn.
O-Lan nhanh nhẹn rời khỏi lều. Wang Lung dặn ông già và lũ trẻ: “Ở yên đây nhé”. Rồi anh đi theo O-Lan.
Nhiều người chạy về phía mấy cánh cổng ngôi nhà to lớn. Họ gầm gừ trong họng như những con cọp. Wang Lung đi cùng với họ và bị đẩy lọt vào trong ngôi nhà. Đám đông xông vào bên trong, lục lọi các căn phòng, tháo tung mấy cái hộp, kéo đứt màn cửa, lấy đi chén dĩa và quần áo.
Còn Wang Lung thì đi vào nội viên nơi ở của các phu nhân giàu có. Anh trông thấy đằng sau ngôi nhà lớn có một cánh cửa nhỏ, gọi là cửa thoát hiểm. Mấy người đàn bà ở nội viên đã thoát ra bằng cửa này.
Có một người đàn ông chưa kịp chạy thoát. Gã mập này đi ra từ một căn phòng bên trong. Khuôn mặt hắn núc ních và đôi mắt ti hí giống mắt lợn. Trông hắn như là đang buồn ngủ hay say rượu gì đấy. Khi nhìn thấy Wang Lung, hắn liền thét lên: “Xin tha mạng... xin tha mạng... đừng giết tôi mà! Tôi có tiền cho anh đây... rất nhiều tiền”.
Wang Lung không có vũ khí và anh không hề có ý tấn công hắn. Nhưng từ “tiền” đã làm lóe lên ngọn lửa trong đầu anh. Tiền! Đứa con gái sẽ được cứu. Anh có thể trở về quê hương! Thế là anh quát lên với giọng thô bạo: “Đưa tiền cho tao mau!”
Tên mập bốc một nắm đầy vàng từ túi áo choàng ra và đưa cho Wang Lung.
“Đưa tao thêm nào!” Wang Lung nạt.
Tên mập lại đút tay vào túi và lấy thêm tiền ra. “Bây giờ tôi chẳng còn gì để mất nữa rồi, đời tôi thế là hết rồi,” gã nói và bắt đầu khóc lóc.
“Giờ thì cút đi, không thì tao cho mày chầu Diêm vương bây giờ,” Wang Lung hét.
Gã mập lủi thủi chạy ra ngoài cổng thoát hiếm và chuồn mất.
Wang Lung rời khỏi nơi đó một mình với hai nắm tay đầy vàng. Anh giấu tiền trong tay áo và trở về lều.
