i chà, có nhiều lúc em muốn trốn đi, nếu có phương tiện! Nhưng trong những trường hợp này em không dám trở về nhà mẹ em, và không có nơi nào khác để đi. Ngày lại ngày qua đi quạnh hiu đằng đẵng, vì chàng làm việc như một nông phu phải cấy lấy gạo mà ăn, chứ không phải là con một ông quan nhà giầu nữa. Sáng sớm, từ lúc chưa nắng gắt, chàng đã ra đi làm việc, còn em thì ở nhà một mình cho đến chiều trong cái nhà này. Chỉ có bọn nô bộc ở trong bếp và nghe chuyện chúng nó nói mà em xấu hổ.
Hỡi ơi, nhiều khi em cho phụng sự mẹ chàng và sống trong khuê phòng với các chị em chồng là hơn hết! Ít nhất còn được nghe thấy những giọng nói tiếng cười. Ở nhà này suốt ngày im lặng nặng nề chẳng khác chi sương mù.
Em chỉ còn có thể ngồi mà suy nghĩ và mơ tưởng cách làm thế nào đoạt được trái tim chàng!
Buổi sáng em dậy sớm để sửa soạn ra mắt chàng. Mặc dầu suốt đêm em trằn trọc không ngủ được, em cũng dậy sớm rửa mặt bằng trầm nóng, rồi bôi nước hoa, thoa dầu cho mịn, hy vọng có thể lấy được lòng chàng một cách bất ngờ lúc buổi sáng. Nhưng em đã hấp tấp dậy sớm vô ích, vì chàng đã ngồi làm việc ở bàn từ lúc nào rồi. Ngày nào cũng như vậy. Em khẽ ho một tiếng và hết sức nhẹ nhàng xoay cái nắm tay mở cửa. A! Những cái quả nắm thực là kỳ cục khó chịu; em phải xoay đi xoay lại không biết bao nhiêu lần để học cách sử dụng! Thấy em vụng về như thế, chàng khó chịu lắm, nên em đợi khi chàng đi vắng mới tập. Tuy thế mà có mấy lần, buổi sáng sớm, ngón tay em nắm trượt cái quả nắm bằng sứ trơn và lạnh ấy, lòng em se lại ngán cho em muốn nhanh mà hóa ra láu táu. Thấy ai chậm chạp, chàng ghét lắm; chàng làm cái gì cũng nhanh thoăn thoắt, lắm khi trông thấy chàng đi mà em chỉ sợ chàng va vấp bị thương.
Nhưng chàng không lưu ý đề phòng. Ngày này sang ngày khác, lúc sáng sớm còn lạnh, em pha trà nóng bưng mời chàng uống, chàng tiếp nhận chén trà nhưng mắt vẫn không rời khỏi cuốn sách. Như vậy mỗi sáng tinh sương, em sai con hầu đi mua hoa nhài tươi về giắt lên tóc làm gì nữa? Ngay đến cả mùi hương của hoa ấy cũng không thấm qua được vào những trang sách ngoại quốc kia. Mười lần thì có tới chín lần, sau khi chàng đi khỏi, em vào xem chàng có uống trà không thì thấy chén vẫn đậy nguyên nắp và lá trà vẫn nổi nguyên trên chén nước lợt lạt. Ngoài sách vở ra chàng chẳng còn thiết tha gì cả.
*
Em đã suy nghĩ đến tất cả mọi điều mẹ em đã dạy để làm vui lòng chồng. Em đã nấu những món ăn thật ngon để dụ hoặc chàng. Em sai người đi mua một con gà non người ta mới làm thịt, măng Hàng Châu, cá tươi, gừng, đường cát vàng và nước tương. Suốt cả buổi sáng, em lo làm các món ăn, không quên một thứ gì khả dĩ làm tăng thêm vị ngon lành của nó. Xong đâu đấy, em ra lệnh cho người hầu đợi cuối bữa sẽ đem mấy món ấy vào khiến chàng thấy phải reo lên:
"A! Món ngon nhất đã lưu lại sau chót. Một món dành cho vua ngự."
Nhưng khi người hầu đem món ăn ra, chàng thản nhiên coi như các món tầm thường khác. Chàng chỉ nếm một chút và không khen chê một lời. Em băn khoăn dò xét ý tứ chàng, nhưng chàng không nói năng gì cả, trúc măng mà chàng ăn như củ cải trồng trong vườn của một nông dân!
Đêm ấy, sau khi đã dịu cơn thất vọng buồn rầu em nghĩ thầm:
"Có lẽ không phải là món sở thích của chàng. Vì không bao giờ chàng chịu nói ra, vậy mình cho người về hỏi mẹ chàng xem hồi nhỏ chàng thích ăn gì."
Thế là em sai người nhà đi, và mẹ đáp:
"Trước khi ra hải ngoại cậu ấy thường ăn thịt vịt quay thật vàng chấm với nước chấp sơn trà dại. Nhưng bao nhiêu năm qua ăn những món man rợ bán sinh bán thực của bọn Tây phương, cậu ấy đã quên cả sở thích và không ham ăn món ngon nữa."
Thế là em chẳng làm gì nữa. Chồng em chẳng thích một tí gì ở em cả. Chàng chẳng cần em làm gì cho chàng cả.
*
Một buổi chiều, vào khoảng nửa tháng sau khi dọn tới nhà mới, chúng em cùng ngồi với nhau ở trong phòng khách. Lúc em mới bước vào phòng thì chàng đương đọc một cuốn sách lớn, khi đi qua chỗ chàng để tới ghế của em ngồi, em liếc mắt nhìn bức tranh in trên trang sách thấy hình một người đứng nhưng, em sợ quá vì người không có da mà chỉ toàn thịt với máu! Em bực mình không hiểu sao chàng lại coi những thứ quỷ quái ấy, nhưng em không dám hỏi.
Em ngồi đấy, trên một chiếc ghế mây kỳ cục, không dám dựa ngửa người ra vì như thế là bất lịch sự trước công chúng. Em nhớ nhà và nghĩ chắc giờ này mấy bà vợ lẽ với lũ con ồn ào đương quây quần ăn cơm chiều dưới ánh sáng những ngọn nến. Mẹ em ngồi ở chỗ của bà ở đầu bàn, và bọn tôi tớ thì làm theo lời sai bảo của bà, đương bày các bát rau và cơm nóng cùng so đũa chia cho mọi người. Tất cả đều bận rộn ăn uống vui vẻ. Sau bữa cơm, cha em sẽ đến chơi một lúc với lũ con vợ lẽ, và sau khi đã làm xong công việc, bọn tôi tớ sẽ ngồi trên những chiếc ghế nhỏ ở ngoài sân, nói chuyện với nhau trong bóng tối. Mẹ em tính toán tiền chợ với người đầu bếp ở bàn ăn; một cây nến đỏ cao chiếu ánh sáng vào người bà.
Ôi! Em thèm nhớ cái cảnh ấy quá! Em sẽ đi dạo giữa các luống hoa, ngắm những gương sen xem hạt nó đã chín chưa. Bây giờ là cuối hạ đương mùa đông. Lúc trăng lên, có lẽ mẹ em sẽ bảo em chơi thụ cầm, đánh những bản mẹ em thích. Tay phải chuyển điệu hát và tay trái hòa theo doãn âm.
Nghĩ đến đó, em đứng lên lấy đàn. Em cẩn thận rút đàn ra khỏi hộp sơn son trên khảnữa. Cho dẫu có phép lạ gì khiến em đi thoát những dẫy sân mà không quen biết lối ra khỏi chổ ở mới này, cũng còn những phố xá em không thuộc đường; và cho dẫu có phép lạ gì khiến em tìm được đường về tới cổng nhà, nó cũng không bao giờ mở đón em. Giá ông già gác cổng có xúc động thương em, cho em bước qua những ngưỡng cửa của thời thơ ấu của em, chắc chắn mẹ em cũng chờ sẵn đó để đuổi em về với bổn phận. Em tưởng tượng thấy mẹ em kiên quyết, buồn rầu, bắt em phải trở về ngay nhà chồng. Em không còn là người nhà mẹ em nữa.
Em thong thả cởi bỏ bộ áo cưới ra gấp cất đi. Em ngồi một lúc lâu ở mép chiếc giường lớn có trướng rủ màn che, có bóng tối làm em sợ. Những lời chàng nói quay cuồng đảo lộn trong đầu óc em, không có ý nghĩa gì cả. Về sau nước mắt em trào ra, em rúc xuống dưới đống chăn khóc nức nở hàng giờ đồng hồ mệt mỏi cho tới lúc ngủ quên đi một giấc chập chờn mơ hoảng.
Đến tảng sáng, em tỉnh dậy, thoạt tiên em ngạc nhiên thấy căn phòng lạ, nhưng rồi nhớ ngay lập tức nỗi đau khổ đêm vừa qua. Em vội dậy mặc quần áo. Khi con hầu mang nước nóng vào, nó mỉm cười ngó quanh dò hỏi. Em đứng thẳng người lên, trong lòng sung sướng đã học được vẻ trang nghiêm của mẹ em. Ít ra không ai biết em không được chồng yêu:
"Đem nước vào cho thiếu chủ đương mặc quần áo ở phòng trong".
Em tự đắc mặc chiếc áo gấm đỏ và đeo hoa tai vàng.
*
Từ ngày chúng em gặp nhau đã tròn một trăng. Trong đời em đã xảy ra không biết bao nhiêu là biến chuyển lạ lùng.
Chúng em đã dọn đi khỏi mái nhà của tổ tiên chàng! Chàng dám nói rằng bà mẹ đáng kính của chàng độc đoán và chàng không muốn cho vợ làm một con hầu ở trong nhà.
Tất cả xảy ra chỉ vì một chuyện rất nhỏ, thực thế. Khi những ngày hôn yến đã qua, em đến trình diện với mẹ chồng. Em dậy sớm gọi một con hầu, lấy nước nóng; em đổ vào một cái chậu thau rồi bảo nó đi trước, em theo sau đến trước mặt mẹ chồng em cúi đầu nói:
"Kính mời mẹ dậy rửa mặt. Có nước nóng đây ạ".
Bà nằm ở trong giường, lù lù một đống như cái núi dưới những tấm chăn bằng đoạn. Lúc bà rửa mặt và rửa tay, em không dám nhìn. Rửa xong, bà không nói gì, chỉ ra hiệu cho em bưng chậu nước đi. Em không biết tay em có vướng vào những tấm trướng gấm nặng, hay vì sợ hãi, tay em run khiến lúc bưng chậu thau lên nó nghiêng đi, một ít nước sánh ra giường. Em thấy máu trong người ngưng chạy vì sợ. Mẹ chồng giận dữ, thét lên, giọng ồ ồ:
"Thế đó! Đẹp mặt cô nàng dâu quý chưa!"
Em biết em không được phép nói xin lỗi, chỉ lẳng lặng quay đi, hai tay bưng cái chậu không vững vì nước mắt trào ra làm mờ cả mắt. Khi em bước ra khỏi phòng thì chồng em bất chợt đi qua. Em thấy chàng có vẻ đương tức giận vì một chuyện gì đó. Em lo sợ chàng sẽ mắng em vì mới lần thứ nhất mà đã không làm vừa lòng mẹ chàng. Em không thể đưa tay lên chùi nước mắt mà em thấy ứ đọng trên mi rồi tràn ra lăn xuống má.
Em nói ngớ ngẩn như con nít:
"Cái chậu trơn tuột…"
Nhưng chàng ngắt lời em:
"Anh không trách em. Nhưng anh không muốn vợ anh phải làm công việc của bọn tôi đòi như thế này nữa. Mẹ anh thiếu gì kẻ hầu người hạ!"
Em cố giải thích cho chàng hiểu là em chỉ mong làm tròn bổn phận đối với mẹ chồng. Mẹ em đã dạy em cẩn thận tất cả những điều con dâu phải ân cần săn sóc đối với mẹ chồng. Em phải lễ phép đứng dậy và không được ngồi trước mặt mẹ chồng. Em phải dẫn mẹ chồng tới ngồi chiếc ghế cao quý nhất. Em phải rửa chén, thong thả rót nước trà tươi mới pha vào chén và hai tay cẩn thận dâng lên cho mẹ chồng uống. Em không được từ chối mẹ chồng điều gì cả. Em phải quý mẹ chồng như mẹ đẻ; những lời trách mắng của mẹ chồng, cho dẫu trái cũng phải im lặng chịu đựng. Bất cứ việc gì em cũng phải sẵn sàng phục tùng mẹ chồng… Nhưng chồng em đã quyết định. Chàng không đế ý đến lời em nói.
Chị đừng tưởng thay đổi được như vậy là dễ đâu. Cha mẹ chàng còn ra lệnh cho chàng phải theo cổ tục, ở lại dưới nhà của tổ tiên. Cha chàng là một học giả, gầy gò bé nhỏ, lưng gù xuống vì đọc sách. Ông ngồi ở mé bên phải chiếc bàn trong cư thất vuốt bộ râu lơ thơ ba lần, rồi mới nói:
"Con hãy ở nhà với cha. Cái gì của cha là của con. Nhà cha không thiếu cơm ăn, chổ ở. Con khỏi cần phải lao lực cho hại sức khỏe. Hàng ngày con có thể sống thảnh thơi nhàn nhã và học hành nghiên cứu tùy theo sở thích của con. Con hãy để cho người đàn bà ấy, người con dâu của mẹ con, sinh lấy mấy đứa con trai. Tam thế đồng cư là một cảnh đẹp lòng Trời."
Nhưng chồng em là người lanh lợi và nóng tính. Chàng không kịp cúi đầu, nói luôn:
"Nhưng thưa cha, con muốn làm việc. Con học một nghề về khoa học cao quý nhất trên thế giới Tây Phương. Có con trai, không phải là nguyện vọng thứ nhất của con. Nguyện vọng thứ nhất của con là đem trí óc ra làm được công việc gì có ích cho nước. Còn đem xác thịt ra sinh sản cho đầy trái đất này thì một con chó cũng làm được "
Chính em đứng nhìn lén qua tấm màn cửa xanh đã nghe thấy con nói với cha như vậy, và em hoảng hồn lên. Nếu chàng là con trưởng hay được giáo dục theo đường lối cổ, chắc chàng không bao giờ cưỡng lời cha như vậy. Bao nhiêu năm sống xa nhà, trong những nước mà trẻ không biết tôn kính già, đã làm cho chàng lỗi đạo làm con. Quả thực lúc dọn đi ở riêng, chàng có nói với cha mẹ những lời lẽ phong nhã; cam kết rằng chàng luôn luôn giữ trọn vẹn tấm lòng của một người cha mẹ.
Dẫu sao đi chăng nữa, chúng em cũng đã dọn đi ở riêng.
*
Ngôi nhà mới em chưa từng thấy một ngôi nhà nào giống như thế cả. Sân chẳng có, chỉ có mỗi một cái gian nhỏ vuông vuông ăn thông với các cửa phòng khác và có một cầu thang dựng đứng lên. Lần đầu tiên trèo lên cầu thang ấy xong, em sợ không dám bước xuống vì chân em không quen đi trên những bậc dốc ngược như vậy. Thế là em ngồi xuống, bám vào cái thành gỗ, lần từng bậc tuột xuống. Sau em thấy một ít sơn ướt giây vào áo, em vội thay ngay sợ chồng em trông thấy hỏi và cười em nhút nhát. Chàng hay cười một cách bất ngờ, nhanh và lớn tiếng. Em rất sợ tiếng cười ấy.
Còn về đồ đạc, em không biết bầy biện ra làm sao ở trong một cái nhà như thế. Không có chổ để kê được một thứ gì cả. Trong đồ hồi môn em đem theo từ nhà mẹ em về có một cái bàn, mấy chiếc ghế nặng bằng gỗ cẫm lai, và một cái giường lớn bằng cái giường cưới của mẹ em. Chồng em sai kê bộ bàn ghế ấy vào một căn phòng phụ thuộc chàng gọi là "phòng ăn". Còn cái giường lớn em tưởng sẽ là nơi em sinh con đẻ cái, ai ngờ không thể đem lọt được vào một phòng nào ở trên lầu. Em ngủ trên một chiếc giường tre như giường của tôi tớ, còn chồng em thì ngủ trong một phòng riêng trên một cái giường sắt hẹp như một chiếc ghế dài. Em không thể nào tập quen với những cái kỳ quặc ấy.
Trong phòng chính, chàng gọi là phòng khách kê những chiếc ghế tự chàng mua lấy; trông nó sao mà kỳ cục thế, chẳng ra hình thù gì, chẳng cái nào giống cái nào, có mấy chiếc lại còn làm bằng mây tầm thường nữa. Giữa phòng chàng kê một chiếc bàn nhỏ giải một chiếc khăn bằng tơ sống và trên đặt mấy cuốn sách. Xấu ghê lên được!
Trên tường chàng treo hình ảnh bạn học và một vuông nỉ có viết chữ ngoại quốc. Em hỏi vuông nỉ ấy có phải là bằng cấp của chàng không thì chàng cười lấy cười để, và đưa cho em xem cái bằng của chàng. Nó là một mảnh da căng thẳng viết những chữ đen kỳquặc. Chàng trỏ cho em thấy tên đằng sau có những nét móc. Hai chữ thứ nhất là tên trường đại học của chàng và hai chữ khác ghi khả năng chàng là một tiến sĩ Tây Y. Em hỏi bằng này có tương đương với cấp Hàn Lâm Vũ của Trung Hoa không thì chàng lại cười và bảo không thể so sánh được. Chàng lồng cái bằng vào một khung kính treo ở chỗ danh dự trên tường, chỗ mà ở trong phòng khách nhà mẹ em, treo bức tranh uy nghiêm của Cao Tổ Minh Hoàng Đế.
Nhưng cái nhà xấu xí kiểu Tây phương này! Em nghĩ làm sao cho em có thể coi nó là nhà của em được? Cửa sổ thì lắp những tấm kính trong suốt thay vì những khung trạm căng giấy bóng mờ. Ánh sáng chói mặt trời rọi lên tường quét vôi trắng soi rõ từng hạt bụi bám trên đồ đạc. Em không quen được với ánh sáng tàn nhẫn ấy. Mỗi khi em bôi ít sáp đỏ lên môi và thoa ít phấn mịn lên trán như ở nhà đã dạy em trang điểm, thì cái ánh sáng ấy lại làm lộ ra hết khiến chồng em phải nói:
"Anh xin em đừng phấn sáp như vậy, anh thích phụ nữ giữ vẻ tự nhiên thì hơn".
Thế mà bỏ dùng phấn mịn và sáp son nồng nàn có phải là làm cho nhan sắc không nổi lên được hết không? Chẳng khác gì em chải tóc mà không thoa ít dầu trên, hay xỏ chân vào những đôi giầy không thêu thùa gì không? Trong những nhà kiểu Trung Hoa, ánh sáng có rèm và khung cửa đục trạm làm dịu bớt đi, cho nên nước da mặt của phụ nữ được tôn lên. Còn như ở trong một cái nhà như nhà này thì chàng thấy em đẹp làm sao được?
Lại còn kiểu cửa sổ này mới khỉ nữa. Chồng em mua vải trắng về bảo em khâu thành màn cửa, và em ngạc nhiên thấy chàng sai người đục thủng tường ra, lắp kính vào rồi mới lấy vải che đi!
Còn sàn nhà thì làm bằng gỗ, giầy tây của chồng em đi nện gót, kêu cồng cộc vang cả nhà lên. Chàng liền mua những tấm thảm vuông dầy bằng len có in hoa trải lên sàn nhà. Em thấy ngạc nhiên hết sức. Em sợ chúng em sẽ làm hư đi và bọn tôi tớ vô ý nhổ cả lên. Khi em nói ra thì chàng tức giận và cấm không ai được nhổ lên sàn nhà.
Em hỏi:
"Không nhổ lên sàn nhà thì nhổ vào đâu?"
Chàng đáp cộc lốc:
"Cần thì nhổ ở ngoài".
Nhưng thực là khó cho bọn tôi tớ tuân theo và ngay chính em, một đôi khi cũng quên, nhổ cả vỏ hạt dưa lên thảm. Thế là chàng mua những cái lon sứ thấp, mỗi phòng để một cái, và bắt mọi người dùng. Kỳ cục quá, chính chàng thì chàng dùng khăn tay, nhổ xong bỏ ngay cả vào túi. Thực là một thói kinh tởm của Tây phương!
