16- Tiếng Vang Tự Đáy Lòng. Tuy giàu tự ái, tự cao, tự trọng hơn ai hết, nhưng bạn trai có một đặc điểm tâm lý nầy ai cũng lấy làm lạ là dễ hối hận và dễ xin lỗi. Lại còn non tinh thần chịu đựng sự chống báng, chỉ trích của đối phương chăng? Có lẽ. Tại tính thành thực, thẳng thắng tự nhiên chăng? Cũng có lẽ. Mà nhất là bạn trai được ân huệ hơn bạn gái ở chỗ dồi dào đời sống tinh thần. Bạn trai sống phong phú bằng giác quan lắm. Họ yêu, họ nóng nảy, họ thương tâm, họ nhát, họ hăng hái đều có lúc rất mãnh liệt. Nhưng khi tình cảm lóng xuống, lương tâm họ làm việc mạnh. Đâu tự đáy lòng họ vang lên tiếng trong lành vừa van lơn vừa cảnh cáo thúc đẩy họ xa lánh đường tà, trở về chính lộ. Chateaubriand nói "con cọp xé mồi rồi ngủ, con người sát nhân rồi thức". Câu nầy hiệu nghiệm nhất trong nam giới. Ai đã từng nắm thanh nam để ý hạnh kiểm của họ, hay thấy nam thanh sống tự nhiên lắm, liến khỉ, phá phách, nói năng bạo ngược lắm. Mà có lỗi cũng vẫn khóc, buồn cả ngày, tìm thượng cấp xin lỗi được mới yên. Trong lãnh vực tình ái, một đàn bà sang ngang cách tội lỗi có thể sợ bán mất tình yêu, gia đình sụp đổ. Còn cách chung đàn ông tham ván bán thuyền nếu không bị những kết quả sinh lý trói buộc có thể dễ dàng quăng neo về bến cũ.. Nhiều đàn bà già giặn, khôn ngoan lấy lại tình yêu khi đã mất chồng nhờ kiên nhẫn dẫn dụ chồng vừa bằng tình âu yếm vừa bằng lẽ phải là điều ăn khớp với tinh thần của chồng. Edward nói "đàn bà phản bội không xin lỗi". Ta có thể nói "đàn ông phản bội hay hối hận và nếu được giúp đỡ khôn ngoan sẽ phục thiện". Biết tâm lý nầy, các nhà giáo ducï khi thấy bạn trai lầm lỗi đừng tấn công ào ạt va chạm tự ái của họ bằng mỉa mai chỉ trích. Làm vậy là vô tình kích thích thêm lòng ác của họ. Hãy đập ngay vào chỗ yếu của tâm lý họ là lương tâm hối lỗi bằng lẽ phải, bằng lòng nhân, bằng sự êm dịu. Giáo dục thanh niên mà gọi là nắm thanh niên là đó. 16- Óc Nhiệm Vụ. Tôi không cần bàn rộng óc nhiệm vụ của đàn ông, hiểu cách riêng là bạn trai trong các vai trò có tính cách công. Điều nầy dĩ nhiên vì bạn trai giàu lương tâm nhất là khi họ được huấn luyện về lương tâm chức nghiệp. Nhưng có người nói óc trách nhiệm nầy bị ảnh hưởng bởi ý muốn bảo vệ đồng lương để nuôi bản thân, cha mẹ, vợ con. Tôi nói ngay tinh thần nhiệm vụ của nam giới đối với xã hội nhỏ của họ là gia đình. Trước hết đừng so sánh đàn bà với đàn ông về óc trách nhiệm đối với con cái. Hình như lý do nầy đang để ý nhất là người mẹ có nhiều nguyên nhân yêu mến con hơn người cha. Người mẹ mặc nhiên yêu con: nhận hòn máu đầu tiên của con, cưu mang con tận cung lòng. Ý thức niền thống khổ của con lúc banh da xẻ thịt đưa nó ra đời, mấy năm trường nhũ bộ và giáo dục. Tất cả những yếu tố ấy nung đúc óc trách nhiệm của mẹ đối với con. Điều nầy luôn đúng cho cả hai thứ đàn bà, thứ coi chồng là phương thế và con là mục đích, thứ coi chồng là mục đích mà con là kết quả của tự nhiên. Còn đàn ông trong sự tác thành đứa con, bạn đã biết, chỉ đóng vai trò ngoại lai. Họ chỉ hợp tác với bạn trăm năm trong việc gieo mầm sống rồi thôi. Cho tới chừng đứa bé ra đời, đỏ da thắm thịt rồi tình yêu con mới về trong tâm hồn người cha. Tôi nói mới về vì cứ chung ít có đàn ông nào yêu con từ khi con còn trong lòng mẹ. Có nhiều đàn ông ngay lúc bạn mình mới lâm bồn, thấy con đỏ gớm, ngạc nhiên. Nhưng điều nầy rất khác với người mẹ là kẻ rót vào từng thớ thịt và tâm hồn của con, sinh lực và cả niềm khổ đau, vui sướng, lo âu, sầu buồn, tức giận v.v... của mình, nên yêu nó ngay lúc nó là một bào thai. Tình yêu của cha đối với con được buộc một cách gọi là mỏng manh như vậy mà tại sao phần đông người cha có tinh thần đảm đương lo cho gia đình đến thế. Tại sao sau lúc họ đóng vai trò thế Thượng đế gieo một mầm sống rồi họ không can thiệp gì hết vào sự lớn lên về thể xác của đứa con mà về sau họ tha thiết yêu con? Trả lời câu hỏi nầy phải chạy đến tình yêu và nhất là lương tâm. Edward Montier nói: "Đàn ông cung cấp rồi rút lui, đàn bà thụ nhận rồi giữ gìn". Đàn ông rút lui sau sự tác thành mầm sống nhưng đã có mặc cảm trách nhiệm về đứa con tương lai xuyên qua tình yêu đối với vợ. Khi nghĩ đến hài nhi, đàn ông liên tưởng ngay người bạn trăm năm mà họ đã phú thác trọn quả tim. Có thể nói một phần nào tình phụ tử được lồng kiến qua tình vợ chồng. Rồi đến vai trò của lương tâm: tài năng nầy bắt buộc ráo riết người đàn ông một khi nhúng tay vào công việc xây dựng gia đình, biểu lộ tình yêu trong việc tính giao không thể để một mình đàn bà gánh trách nhiệm gia thất. Đây có thứ tình thương tâm đối với kẻ mà thân xác xem ra yếu đuối hơn mình. Rồi từ sự thương hại đó người cha nghĩ đến bổn phận đối với con, kết quả của tình yêu của mình, hình ảnh của bạn trăm năm mình và là dòng máu của mình. Có thể nói người cha yêu con vì yêu chính mình trước, yêu những gì thuộc về mình trước. Tình yêu ấy đòi hỏi sự bảo trợ tức là các hy sinh như núi thái sơn của người cha. Xét như vậy, dưới hiên gia đình, đối với xã hội thu hẹp mà thân yêu nhất, người nam có óc trách nhiệm sâu sắc. Cũng nên để ý hàng rào của óc trách nhiệm nầy còn có lòng quảng đại, lòng trọng danh dự là những đặctính của tâm lý người nam. 17- Không Thích Náo Động Bên Ngoài. Bạn đã biết bạn trai ưa hoạt động và lúc dậy thì tâm hồn của họ là sân khấu của các tâm tình mâu thuẫn. Nhưng bạn đừng quên bạn trai ưa đơn giản nên ghét cái gì xung quanh có tính cách chi tiết nhỏ nhặt, phiền toái, rắc rối là những điều mà bạn gái tự nhiên hay gây ra. Nếu quan sát cuộc sinh hoạt gia đình người ta thấy người cha chịu cực về đủ mặt như mẹ nhưng thỉnh thoảng tách ra khỏi sự náo nhiệt của cuộc sống gia đình để tìm yên ổn tâm thần. Đàn ông càng lớn tuổi, óc càng già giặn, càng thèm sự bình yên nầy. Đàn bà không phải họ thích cái khổ của lộn xộn đâu, nhưng bảntính họ chịu được và vấn đề tìm tịch mạc để suy tưởng họ không đặt. Đàn ông khác đàn bà ở điểm trên chung quy tại đàn ông trọng đại cương, lo nặng về phương pháp, thấy tất cả qua óc tổng hợp. Họ không giản lược, hời hợt đâu mà họ đơn sơ hiểu theo nghĩa triết lý. Còn đàn bà bận rộn về chi tiết, thích phân tách, lạc vào phiền toái. Về lợi ích của hai thứ tinh thần nầy, là chúng bỏ túc nhau. Nhưng về giá trị đàn ông hơn đàn bà vì cái gì đơn giản thì mạnh mẽ, chỉ huy cái phiền đa yếu đuối. Ngay từ lúc xuân xanh, bạn trai đã sống với tinh thần đơn giản, đã áp dụng nó trong các lối xã giao của họ. Có lúc họ cũng náo động, nói tía lia, nhưng rồi lòng xao xuyến của họ đòi ngay sự thinh lặng. Họ trở về sự bình an nội tâm. Họ muốn cho xung quanh đừng có gì ồn ào, lộn xộn. Không phải bạn trai không thèo lẽo, kiếm chuyện gây và nóng nảy nhưng họ không như bạn gái thường xuyên trong sự đa ngôn và thắc mắc. 18- Mấy Tiếng Nhưng, Mà, Song... Có một số bạn trai không ác tâm nhưng hễ nói chuyện với ai thường có thói quen nói chỏi lại. Họ không đấu lý đến nơi đến chốn đâu vì họ không có chủ ý tìm chân lý. Có nhiều vấn đề họ thông thạo gì đâu mà họ vẫn nói nhưng, mà, song sau đó khi đối phương quả quyết. Họ nói nghịch chỉ để nói nghịch thôi. Thường những bạn trai nầy bị người lớn cho là cứng đầu, co cượng, sái trí. Đồng bạn không ưa thích cũng như kẻ dưới xa lánh. 19- Dua Nịnh Và Ba Xạo. Xấu hổ nữa cho nam giới là không ít bạn trai mang quái tật nầy. Lúc trà trộn trong xã hội vì thiếu tinh thần, muốn được yêu mến, binh vực giúp đỡ hay sao đó bạn trai dùng mánh lới tưng bốc, đề cao cá nhân mà họ giao tiếp. Có nhiều người rất hèn hạ bất kể nhân cách của mình miễn sao được ân huệ thôi. Bởi mang bẩm tính dua nịnh đó, tưng bốc được người nầy thì cũng xông hương được người kia. Đến khi người họ đều tán thành, ưa thích hết. Kiến đi miệng bác, sau cùng họ chạm phải nguy hại nầy là ai cũng không tin lòng trung hậu của họ, nghi ngờ họ. Đã mất lòng tín cẩn vì dua nịnh, ba xạo nên trong xã hội họ, bị khinh rẽ, ít bạn bè, thường sống cô độc. Dĩ nhiên nếu không sửa các tật ấy về sau trên đường họ còn gặt những ác quả thảm khốc nữa, nó có thể làm đời họ tiêu tàn. 20- Bề Ngoài Thơn Thớt Nói Cười, Mà... Đa số bạn trai thì quảng đại lắm, nhưng đừng tưởng ai cũng tốt bụng. Có thứ bạn trai ác độc hơn cả bạn gái ác độc. Họ tợ con cáo già đi giao thiệp, ngọt dịu khai thác tâm sự thiên hạ rồi sau đem ra cười ngạo, chỉ trích, thưa mét. Trong những cơ quan giáo dục đông thanh niên, thứ bạn trai nầy không hiếm. Nhiều bạn trai khác chân thành mà non kinh nghiệm, đem các điều phẫn uất của mình đối với thượng cấp, đem chương trình mình tính ở tương lai cho họ thông cảm họ liền đem "cảm thông" cho thượng cấp thế là thượng cấp in trí xấu, thù hại. Nhiều bạn gái bị sa lưới thứ bạn trai ác độc mà có tướng diện chồn già nầy. Bạn gái thì ngây thơ mà mà họ thì già mưu mẹo nên họ dùng đủ thứ lời lẽ mía mật để thu tâm. Đến khi bạn gái nhận họ ra là mã tô vôi thì đời đã bị hôi thúi. 21- Trống Miệng. Đừng nói chỉ bạn gái có kẻ thèo lẽo. Nam giới có không ít người thày lay, đòn sóc có hạng. Những bạn trai nầy ít sử dụng lý trí và đức tự chủ lắm. Có thể họ nói xấu về đời tư, về các tổ chức của bè bạn, của thượng cấp, hạ cấp một cách trống trải, không dè dặt giữa đám đông. Đàn ông có tiếng là thận trọng còn họ nghịch lại họ phán đoán không cần bằng chứng khoa học, không cần tin tưởng ở lương tâm ai, mà chỉ dựa vào dư luận, vào nhận xét vụt chạc. Tật nầy thứ bạn trai ấy không dùng tâm linh dục để diệt trừ mà chỉ lo học hành, về sau lúc thành nhân vẫn còn và gây cho họ nhiều hối hận. Đừng mong họ tín nhiệm để lãnh việc lớn. Giá họ may được địa vị thì địa vị càng cao làm cho họ nhiều người bị khinh rẽ. 22- Khủng Hoảng Tín Ngưỡng. Cứ chung mà nói bạn trai vào lối 17, 18 tuổi hay bị khủng hoảng về lòng tin tưởng ở thiêng liêng. Lòng họ lạnh niềm đạo đức mà nóng nảy về tình yêu, về các tham vọng tiền của, chức quyền. Họ coi thường những tập quán đạo đức mà họ làm rất chu đáo lúc ấu trĩ. Các lời khuyên luân lý ấy khó vô được cửa tâm hồn họ. Họ chẳng những không quan tâm các gương nhân đức của những bực tu hành, mà còn tỏ ra vẻ khinh rẻ, cho là làm chuyện không thực tế. Các sách báo, phim tuồng, có liên hệ đến tôn giáo đối với họ là bả mía. Về cảnh sống đời sau, về kinh nghiệm họ cười nhạo. Hồi nhỏ đi theo mẹ dự lễ chùa, thất, nhà thờ với lòng sốt sắng trong bầu không khí siêu thoát. Bây giờ đối với các cơ quan ấy họ đâm ra hồ nghi những giáo điều, cắt nghĩa các tín lý, luân lý theo đầu óc non nớt của họ. Khủng hoảng nầy nguy hiểm nhất trong các cuộc khủng hoảng tâm lý bạn trai. Bổn phận nhà giáo dục là tìm hiểu căn góc bạn trai, soi đường sáng cho họ, giúp đỡ họ chiếm đoạt, bảo tồn chân lý. Nhứt là làm cho họ sống trong bầu không khí đạo hạnh để tránh những lôi cuốn của vật chất, phù vân. Chỉ cho họ thấy nhiều hình thức mê tín của tà đạo làm hèn yếu tinh thần tuổi trẻ, dân tộc. Đời tốt đẹp là đời phục vụ một chân giáo. Đức tin là siêu lý được yểm trợ bởi lý trí. Triết học dọn đường cho thần học và thần học đưa đến đời sống thánh thiện từ nội tâm. Giải thích cho họ thấy lý do nào có vũ trụ và nhân sinh. Nếu không có khoa tình yêu thì không làm gì cắt nghĩa được những huyền nhiệm của sáng tạo và bảo tồn vạn vật. Các chân lý ấy cao cả thật nhưng truyền nhiễm dần dần cho bạn trai, họ sau cùng sẽ mê say và xây dựng đời sống tốt đẹp. 23- Vai U Thịt Bắp. Nếu có những cô gái già thì cũng có những cụ non, ưa sống ru rú như gián ban ngày, ù lì trong phận sự, ghét máy động nhiều. Mà các hạng sau nầy cũng may chiếm thiểu số trong giới bạn trai. Khi sinh lực dồi dào, lòng yêu đời nổi dậy, bạn trai thích hưởng ứng những phong trào khỏe. Lý tưởng trong lãnh vực nầy của họ là vai u thịt bắp. Ngoài những khi bị trói buộc bằng phận sự, bằng những ham mê trong lãnh vực tình cảm, bạn trai nghĩ ngay đến thể dục mà nhất là thể thao. Có khi họ cho thể dục là cực hình, trừ một số chuyện luyện bắp thịt. Phần đông đổ xô về các môn chơi. Môn nào gây hứng thú và đề cao danh dự nhất thì thích nhất. Điểm tâm lý nầy đáng để ý là người ta đừng lấy làm lạ sao lắm khi bạn trai tỏ ra lạnh lạt với người nào kể cả người yêu của họ hay chểnh mảng, bỏ rơi những bộ phận nào trong lúc tính những dự môn chơi thể thao, những môn thể dục. Trong các môn nầy họ thấy hình ảnh con người lực sĩ, trẻ đẹp, lý tưởng của họ. Họ cũng trông thấy trong đó có sự vui vẻ, trẻ trung. Chính là những cơ hội họ cho xung quanh biết năng lực cùng sở khiếu của họ. Ta thấy đó là những tinh thần, tình cảm mạnh tuy không đàn áp nổi tình yêu cùng lương tâm, có thể ảnh hưởng trên ấy không ít. Nhà giáo dục nhắm ngay óc ham mê sức khỏe trai để chỉ cho họ lý tưởng đời họ. Nhờ thân thể chu đáo luyện tập mà họ sẽ làm nhiều việc có ích cho đời. Những lời khuyên về kỹ thuật nên để ý đến trình độ sức khỏe nhất là những kẻ thiếu ăn, mất ngủ và bịnh tim. Căn dặn họ tránh sự quá lố nó làm hại cho thịt gân hơn là phát triển. Nhấn mạnh các nhân đức xã hội trong các môn thể dục, thể thao, như đoàn kết, tương trợ, nhường nhịn, hợp lực v.v... Coi chừng họ lấy thể thao, một môn nào đó làm lý tưởng duy nhất mà bỏ các công việc quan hệ chuẩn bị cho đoạn đời của họ. Các môn chơi như đánh cờ, đánh bài ăn chơi, đừng cho họ ghiền. Chúng giết tinh thần hơn là làm cho giải trí khỏe mạnh. Cắt nghĩa cho họ thấy họ cần sức khỏe để xây dựng đời họ. Họ phải chuẩn bị bây giờ để xài suốt đời. Trong thân thể họ có hình ảnh gia đình mà họ là hy vọng, có hình ảnh quốc gia mà họ là rường cột. Trong khi thao luyện thân thể họ đừng làm tổn hại tinh thần. Francoise nói: "Tôi phải săn sóc thân thể tôi để tập nó làm những việc khổ cực của tinh thần". Do đó tiêu cực bạn trai tránh lối chơi, các lối ăn mặc có thể hăm dọa đức thanh khiết. Những phong trào nam nữ di tắm biển, ăn mặc trống trải, trửng giỡn, xô đẩy nhau, những tổ chức nam nữ đi đóng trại ngày đêm trong rừng rú, đi dạo thuyền ca hát, nhà giáo dục có trách nhiệm nặng nề về sự điều khiển, kiểm soát. Người ta đã nhân danh tự do, giao thiệp rộng, giải trí, học tập thiên nhiên mà giết hại bao tâm hồn trong trắng. Thay vì gây niềm vui cho tuổi xuân, người ta khiến họ cưu mang những sưu tầm, hối tiếc suốt đời. 23- Phức Tạp Và Phức Tạp. Đến đây thấy con người bạn trai có những thể cách xử thế đặc biệt hơn bạn gái, mà điểm nổi bật nhất là phức tạp và phức tạp. Trong cái phức tạp ấy có mâu thuẫn có thay đổi bất ngờ. Sức mạnh chi phối lối giao tiếp của họ vừa là tình yêu vừa là lý trí. Hai lực lượng nầy ảnh hưởng trèo chéo chằn chịt trong bao nhiêu kiểu cách hướng xã của họ. Lẽ ra đến đây tôi ngưng bút. Nhưng để được sáng tỏ hơn về nội tâm của bạn trai và để các nhận xét tâm lý trong các phần trước được có giá trị giáo dục, tôi viết thêm chương sau. Chương nầy tôi viết riêng cho bạn trai với dụng ý công lực với họ xây cho họ cuộc đời tốt đẹp. Bạn gái có thể rút trong đó những bài học tâm lý để hiểu người khác phái với mình và sau dưới mái gia đình làm xong trách nhiệm giáo dục của người mẹ.