Mong ước một tương lai không dựa vào thực tế, tiếc nuối một quá khứ hư huyền: ôi những sai lầm đã gây ra bao mầm đau khổ! Quanh ta, từng phút giây, triều sống đang tưng bừng reo dậy. Phải sống sao cho ăn nhịp hải hòa. Em ạ, có rất nhiều người chưa bao giờ thật sống. Hoặc họ kéo đời họ lê thê trong một nỗi tiếc nuối không nguôi về dĩ vãng, hoặc họ ồ ạt lăn mình vào những ảo ảnh luôn luôn biến hiện trên tấm màn tương lai. Trên chiếc xe đời, một hạng hành khách xay lưng về phía trước, cho nên chỉ thấy những cảnh vật phía sau xe. Quãng đường đi qua xong, sương thời gian phủ xuống, cảnh vật trở nen ảo huyền, và người nhìn lui đâm ra tiếc nuối! Thế là mỗi đoạn đường, mỗi muốn dừng lại để trở về cảnh cũ. Nhưng xe đời chỉ đi có một chiều và không bao giờ ngừng nghỉ. Bấy giờ tiếc thương dồn nén tiếc thương, và quãng đường càng dài, cảm tình với quá khứ càng nặng. Cũng có một đôi khi, thay đổi chiều ngồi, họ lại chợt nhìn ngang hiện tại, nhưng chỉ trong phút chốc, họ liền về dĩ vãng: đối với họ, đã quen sống trong cảnh lộng lẫy huyền hoặc của ngày xưa mà tháng năm đã tô thêm đậm nét, thì không có gì xấu xa và chướng mắt bằng “cái thời đại lố lăng bây giờ”. Còn một dạng khác, chỉ quay mặt một chiều về phía trước. Họ nhìn quá xa, cho nên không nhận thấy rõ. Bao nhiêu hố hầm mà tầm mắt không với tới, bao nhiêu màu sắc chói chang được không gian làm dịu bớt: chân trời hiện ra những hình bóng mỹ miều, lâu đài ảo diệu! Thế là tất cả tâm hồn họ đều dồn cả vào những huyễn tượng dập dờn kia, và trong lúc hấp tấp muốn chạy nhanh đến gần, xe đời họ thường bị húc đổ ngửa nghiêng trên những đoạn đường gập ghềnh thực tế. Chỉ trong những lúc ấy họ mới chạm trán với thực tế để rồi kêu lên: “Ôi hiện tại! Không gì đáng ghét bằng mày!”. Hai hạng người ấy đều khổ đều thất vọng. Một đàng thất vọng cho hiện tại không đẹp bằng quá khứ, một đằng thất vọng cho hiện tại không đáng yêu như tương lai. Đời họ chỉ là một chuỗi dài ước ao mà chưa một lần nào được thỏa mãn. Họ thấy thực tế cay nghiệt quá, độc ác quá. Thế là càng sống họ càng trách móc oán hận cuộc đời, chứ không biết rằng cuộc đời xấu đi, chình vì họ tưởng nó quá đẹp. - Nhưng anh ạ! Đã là người biết lo xa và không muốn mất gốc, thì ngăn sao được người ta đừng nhìn lui về quá khứ, và nhìn tới trước tương lai? Đã đành là thế! Anh có bắt em phải sống như cầm thú chỉ biết có ngày hôm nay đâu? Nhưng đừng nên vì quá khứ hay tương lai mà quên hiện tại. Nhìn lui để đi tới chứ không phải để bước lui. Nhìn tới để định trước lối đi chứ không phải để bước quá trớn. Vả chúng ta có thể nào sống lui về quá khứ được? Cũng như có thể nào vượt khỏi thực tế của hiện tại để chỉ sống với những tưởng tượng về ngày mai? Mong ước một tương lai không dựa vào thực tế, tiếc nuối một quá khứ hư huyền: Ôi những sai lầm đã gây bao mầm đau khổ! Trước mắt ta là thực tế hiển nhiên, hãy nhìn vào đấy mà suy luận; ngày qua định đoạt hôm nay; hôm nay định đoạt ngày mai. Mọi vật đều trôi theo dòng sông nhân quả. Nếu ngày vừa qua có giá trị thật, thì sao không ảnh hưởng tốt đến hôm nay? Cũng thế, nếu hôm nay xấu xa thì ngày mai làm sao đẹp đẽ được? Nếu vẫn tin nó đẹp thì, đừng ghi ngờ gì hết, chính thị là phép thuật của nàng tưởng tượng đó rồi! Tưởng tượng mơ hồ thường thích những gì hư ảo, hãy dành riêng chúng cho những kẻ hay mơ! Không phải chỉ đừng nhìn cuộc đời trôi qua trong tưởng tượng. Chúng ta cần phải sống, sống thật sâu, thật đậm trong hiện tại. Trong hiện tại gồm tất cả đời người: nó vừa nắm mối dây cuối cùng của quá khứ, vừa nắm mối dây đầu của tương lai. Quá khứ vừa thành, tương lai sắp sửa lại trong phút giây hiệ ntại. Chỉ ở đấy, chúng ta mới thực sự sống. Cũng chỉ ở đấy chúgn ta mới có thể sắp đặt, hoán cải cuộc đời. Đi xa quá hai đầu, quá khứ và tương lại, chúng ta sẽ rơi vào ảo vọng. Ì Hãy sống với hiện tại! Thời gian quý, đừng lãng phí một phút nào. Phải tự nhắc đi nhắc lại rằng ta đang sống, đang sung sướng được suy tưởng, được thông cảm với xung quanh ta, mà nếu chỉ sống phớt qua, ôi! Ta sẽ gặp sự vô tri lạnh lùng của đất đá. Sống cho sâu sắc, cảm nhận cho tinh tường, ấy mới là sự sống. Tương lai nằm sẵn trong hiện tại, quá khứ cũng không phải đã mất đi đâu: mỗi phút giây của đời ta là vĩnh viễn. Bởi thế, không cần tưởng niệm xa với, ta vẫn nghe quá khứ dồn về trong những âm ba huyền diệu vang dội trong hồn, như tiếng sóng ngoài khơi dặt dìu vào tận trong lòng con nghêu con hến. Và không cần phải nhìn xa, ta vẫn thấy rõ tương lai dàn bày trong hiện tại, như hoa lá của mùa sau tượng hình trong trái chín tròn căng mật ngọt của mùa hiện tại. Tóm lại, trong lúc sắp đặt cuộc đời, ta không thể không nhìn lui quá khứ, nhưng không được tiếc nuối. Ta không thể không nghĩ đến tương lai, nhưng không được viễn vông. Sống cùng một nhịp với sự sống. Đừng làm cuộc đời trở thành một đám tang mà em là người trưởng nam khăn chế áo thùng, vừa nhìn lui quan tài mà khóc dĩ vãng, vừa phải đi thụt lùi mãi tới cửa huyệt. Và cũng đừng bắt chước những đứa trẻ ngây thơ muốn nhảy cho thật xa mà không biết chân mình hiện đang lún dần trong cát.